Bij PsyQ in Zaandam en Purmerend is een Randomized Controlled Trial (RCT) uitgevoerd waarin ACT is vergeleken met een meer traditionele vorm van CGT bij een depressieve stoornis. Wat kunnen we hiervan leren?
Auteur: Jacqueline A-Tjak
Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is een vorm van cognitieve gedragstherapie. Een belangrijk verschil met andere vormen van CGT is dat ACT niet uitgaat van ziekte of stoornis. Het gaat ervan uit dat mensen zich voortdurend moeten aanpassen aan veranderende omstandigheden en uitdagingen. Tijdens de evolutie hebben mensen vaardigheden geleerd die deze aanpassing kunnen vergemakkelijken, maar ook andere vaardigheden geleerd die deze aanpassing in de weg kunnen zitten. Wanneer mensen vastlopen in oude gedragspatronen die niet helpen, spreken we van psychologische inflexibiliteit. Een ACT-behandeling richt zich op het vergroten van psychologische flexibiliteit, of gedragsverbreding. Het sluit hiermee goed aan bij de herstelgerichte beweging binnen de hulpverlening, bij empowerment en eigen regie vergroten. Er hoeft niets te worden afgeleerd, emoties hoeven niet te verdwijnen, gedachten hoeven inhoudelijk niet te worden veranderd. In een ACT-behandeling leert iemand het gevecht met eigen emoties en gedachten los te laten en de tijd en energie die daarmee vrij komt te richten op wat er toe doet, wat belangrijk is en zin heeft. In de behandeling leert iemand om stap voor stap vorm te geven aan zijn of haar waarden en zich daarbij niet te laten weerhouden door onvermijdelijke emoties en gedachten. Het werken aan waarden is niet klaar als de therapie afgerond wordt, het is een levenslang proces.
Ook al gaat ACT niet uit van stoornissen, om aan te tonen dat het een effectieve behandelvorm is, moet toch onderzocht worden of het werkt bij specifieke stoornissen. Daarom hebben wij bij PsyQ in Zaandam en Purmerend een Randomized Controlled Trial (RCT) uitgevoerd waarin ACT is vergeleken met een meer traditionele vorm van CGT bij een depressieve stoornis.
Het onderzoek
Er hebben 82 cliënten met een depressieve stoornis meegedaan aan het onderzoek. De diagnose werd voor en na de behandeling vastgesteld met de SCID I. Ook werden de cliënten voor en na de behandeling geïnterviewd over hun depressieve klachten met behulp van de HDRS. Zij werden ad random toegewezen aan een ACT- of CGT-behandeling. Deelnemers aan het onderzoek vulden vragenlijsten in, waaronder de QIDS voor depressie en de EUROHIS voor kwaliteit van leven. Vragenlijsten werden afgenomen voor en na de behandeling en na zes maanden follow-up. 75 en 80% van de deelnemers in respectievelijk de ACT- en de CGT-conditie voldeden niet meer aan de diagnose depressie. In beide condities namen depressieve klachten significant af met een effect size van ruim 1.0 en de kwaliteit van leven nam significant toe met een effect size van ruim 0.8. De resultaten bleven behouden na zes maanden. Er werd geen significant verschil gevonden tussen de beide condities. Dit lijkt erop te wijzen dat CGT niet beter werkt dan ACT bij depressie.
Wat betekent dit voor cgt’ers?
Promovendus Jacqueline A-Tjak: ‘Behandelaren en cliënten hebben binnen het grotere gebied van de cognitieve gedragstherapie de keuze uit verschillende behandelmethodes, zoals gedragsactivering, cognitieve therapie en nu dan ook ACT. Hoewel er al veel onderzoek gedaan is naar de werking van CGT bij depressie, is het onderzoek waarin een depressieve stoornis de hoofddiagnose is, beperkt. Onze studie laat zien dat CGT, bestaande uit gedragsactivering en cognitieve therapie, goed werkt. Eerder stelden wij al vast in een meta-analyse dat er aanwijzingen zijn dat ook ACT effectief is bij depressie. Met het huidige onderzoek zijn deze aanwijzingen nog sterker geworden. Het kan aangeboden worden als preventie, in de basis ggz en ook de specialistische ggz. Omdat een ACT-behandeling niet gericht is op klachtafname, maar vergroten van kwaliteit van leven en functioneren, kan het ingezet worden in een herstelgericht aanbod. Er is nog geen duidelijkheid of de verschillende methodes beter werken bij verschillende subgroepen van mensen met een depressieve stoornis. Met de huidige stand van zaken kan de wens van de cliënt, maar ook de affiniteit van de behandelaar (mits deze aansluit bij de wens van de cliënt) leidend zijn in de keuze die gemaakt wordt welke behandelvorm wordt toegepast.’
Bronnen
- A-Tjak, J.G.L., Morina, N., Topper, M. & Emmelkamp, P.M.G. (2018). A Randomized Controlled Trial in Routine Clinical Practice Comparing Acceptance and Commitment Therapy with Cognitive Behavioral Therapy for the Treatment of Major Depressive Disorder. Psychotherapy and Psychosomatics. DOI: 10.1159/000486807
- A-Tjak, J.G.L., Davis, M.L., Morina, N., Powers, M.B., Smits, J.A.J. & Emmelkamp, P.M.G. (2015). A metaanalysis of the efficacy of acceptance and commitment therapy for clinically relevant mental and physical health problems. Psychotherapy and Psychosomatics, 84, 30–36.
